การศึกษาพันธุ์ไม้สมุนไพร
ณ อุทยานแห่งชาติรามคำแหง จังหวัดสุโขทัย

วันที่ 24 พฤษภาคม 2555

    อุทยานแห่งชาติรามคำแหง เป็นอุทยานแห่งชาติที่มีการอนุรักษ์ป่าที่มีหลักฐานทางประวัติศาสตร์สมัยกรุงสุโขทัย ประกาศเป็นอุทยานแห่งชาติอันดับที่ 18 เมื่อวันที่ 27 ตุลาคม 25233   มีเนื้อที่ประมาณ 341 ตารางกิโลเมตร หรือ 213,215 ไร่ ในสมัยก่อนเรียกป่านี้ว่า "ป่าเขาหลวง" หรือ “เขาสรรพยา”  ตั้งอยู่ในอำเภอคิรีมาศ อำเภอบ้านด่าน และอำเภอลานหอย จังหวัดสุโขทัย สถานที่นี้ปรากฏหลักฐานในหลักศิลาจารึกกรุงสุโขทัยหลักที่ ๑ ซึ่งจารึกไว้ว่า “เบื้องหัวนอนเมืองสุโขทัยนี้ มีกุฎี พิหาร ปู่ครู อยู่ มีสรีดภงส์ (ทำนบกั้นน้ำโบราณ) มีป่าพร้าว ป่าลาง มีป่าม่วง ป่าขาม มีน้ำโคก มีพระขพุงผี เทวดาในเขาอันนั้น เป็นใหญ่กว่าทุกผีในเมืองนี้ ขุนผู้ใดถือเมืองสุโขทัยนี้แล้ ไหว้ดีพลีถูก เมืองนี้เที่ยง เมืองนี้ดี ผิไหว้บ่ถูก พลีบ่ถูก ผีในเขาอันบ่คุ้ม บ่เกรง เมืองนี้หาย แสดงให้เห็นว่าบริเวณนี้เป็นสถานที่ศักดิ์สิทธิ์มีผีคอยปกปักรักษาเมือง และมีการเล่าขานกันมาว่าพระร่วงเจ้าผู้มีวาจาศักดิ์สิทธิ์ได้กล่าวให้สถานที่นี้เป็นแหล่งสมุนไพรสำหรับรักษาชาวบ้าน   ป่าของอุทยานแห่งชาติรามคำแหงมี ประกอบด้วยป่า 5 ชนิดผสมกันได้แก่ ป่าเต็งรัง ป่าดิบเขา ป่าดิบแล้ง ป่าเบญจพรรณ และป่าทุ่งหญ้า ทำให้มีความหลากหลายของพันธุ์พืชมาก  จัดเป็นแหล่งรวมสมุนไพรตามธรรมชาติที่มากที่สุดแหล่งหนึ่งของประเทศ

        การศึกษาครั้งนี้ได้ศึกษาพันธุ์ไม้สมุนไพรบริเวณสวนลุ่มหรือสวนลุมพินีวัน ซึ่งอยู่บริเวณเชิงเขาหลวง โดยมีเจ้าหน้าที่ของอุทยานคือ นายนิด พลบุญ เป็นผู้นำชมและบรรยายเกี่ยวกับภูมิปัญญาการใช้สมุนไพร  

ตัวอย่างพืชสมุนไพรและภูมิปัญญา ได้แก่

เห็ด

เห็ดโคน (Termitomyces fuliginosus R.Heim วงศ์ Lyophyllaceae)

เห็ดน้ำหมาก (Russula sp. วงศ์ Russulaceae)  กินได้ ไม่มีพิษ

พืชใบเลี้ยงเดี่ยว

กลอย (Dioscorea hispida Dennst. วงศ์ Dioscoreaceae)

ขลุม (Alpinia sp. วงศ์ Zingiberaceae) ผลมีเมล็ดภายในหลายเมล็ด ใช้เมล็ดกินแก้ต่อมทอนซิลอักเสบ

บุกรอ (Amorphophallus saraburiensis Gagnep. วงศ์ Araceae) หนามน้อยกว่าบุกคางคก (Amorphophallus paeoniifolius (Dennst.) Nicolson วงศ์ Araceae) นำต้น (ก้านใบ) มาปอกเปลือก หั่นเป็นชิ้น นึ่งให้ยางออก เอาน้ำทิ้งไป แล้วนำไปทำแกงเลียง หัวแก้เบาหวาน

แฝกหอม (Vetiveria zizanoides (L.) Nash ex Small วงศ์ Gramineae) ขับลมในลำไส้ แก้ปวดท้อง

ว่านจูงนาง  ดอกสวยสีขาวอมเหลือง เป็นไม้มงคล

ว่านพญาจงอาง เหง้าประสานน้ำมะนาว พอก เพื่อถอนพิษแมลงสัตว์กัดต่อย ทำให้ไม่ปวด

หนอนตายหยาก (Stemona tuberose Lour. วงศ์ Stemonaceae) แก้น้ำเหลืองเสีย มะเร็งตับ

เอื้องหมายนา (Costus speciosus (Koen.) Sm. วงศ์ Costaceae) ขับปัสสาวะ แก้ตกขาว

พืชใบเลี้ยงคู่

กระดูกไก่ดำ (เข็มหลอด)   รักษาต่อมทอนซิลอักเสบ

กระโดน (Careya sphaerica Roxb. วงศ์ Lecythidaceae) สมานแผล แก้ปวดเมื่อย

กระทุ่มหลวง (Anthocephalus chinensis (Lam.) .Rich ex Walp. วงศ์ Rubiaceae) แก้กษัย

กฤษณา (Aquilaria malaccensis Lam. วงศ์ Thymelaeaceae) เนื้อไม้บำรุงโลหิต แก้ปวดข้อ

กลึงกล่อม (Polyalthia suberosa (Roxb.) Thwaites วงศ์ Annonaceae) ผลออกเป็นพวง แก้น้ำเหลืองเสีย

กอมขม แก้ไข้จับสั่น ใช้ทั้ง  5 คือ ใบ เปลือก ดอก ผล ราก

ไก่น้อย แก้ไข้ ขับนิ่ว แก้ธาตุพิการ เจริญธาตุไฟ โดยใช้ทั้งต้น ใช้ได้ทุกส่วน

ขันทองพยาบาท (Suregada multiflorum (A. Juss) Baill. วงศ์ Euphorbiaceae) แก้ลมพิษ โดยใช้ใบต้ม เอาควันมารม

ข้าวสารป่า (Pavetta tomentosa Roxb. ex Sm. var. tomentosa วงศ์ Rubiaceae) แก้ไข้ทุกชนิด        

ข้าวไหม้ (กระตังใบ) (Leea indica (Burm.f.) Merr. วงศ์ Leeaceae) บำรุงธาตุ

คำแสดป่า (คำแสด) (Mallotus sp. วงศ์ Euphorbiaceae) ลูกแบบเงาะ เมล็ดใส่แผลสด โดยใช้เมล็ด ผสมเกลือและน้ำมันมะพร้าว

คำมอกหลวง (Gardenia sootepensis Hutch. วงศ์ Rubiaceae) สระผมฆ่าเหา

เครือออน แก้ปวดเมื่อย

แคทราย (Dolichandrone spathacea (L.f.) K.Schum. วงศ์ Bignoniaceae) บำรุงโลหิต แก้ลมชัก

โคคลาน เนื้อไม้สีแดง นำเนื้อไม้มา 5 ชิ้นใส่ในน้ำ น้ำจะแดง มีรสฝาดๆ แก้ปวดเมื่อย ขับปัสสาวะ

โด่ไม่รู้ล้ม (Elephantopus scaber L. วงศ์ Compositae)

ต้นขี้หนอน มีพิษ ถ้าขึ้นกับผักหวาน ห้ามเก็บผักหวานนั้นรับประทาน

ตองหอม (แสนประสะ) บำรุงหัวใจ แก้วัณโรค

ตำแยตัวเมีย (Laportea interrupta (L.) Chew วงศ์ Urticaceae)

ตูมกาเครือ (ฝนแสนห่า) (Myxopyrum smilacifolium Blume ssp. smilacifolium วงศ์ Oleaceae) แก้ไข้

เถาวัลย์น้ำ (เครือเขาน้ำ) (Tetrastigma leucostaphyllum (Dennst.) Mabb. วงศ์ Vitaceae) ดื่มน้ำจากเถาได้

ทองกวาว (Butea monosperma (Lam.) Taub. วงศ์ Leguminosae-Papilionoideae)   ขับพยาธิ แก้ริดสีดวง

ทองพันชั่งป่า (สะแหล่งหอมไก้) แก้โรคผิวหนัง

ธรณีเย็น ใช้รากตำพอก แก้แผลน้ำร้อนลวก

นมวัว (Uvaria cordata (Dunal) Alston วงศ์ Annonaceae) แก้หอบหืด โดยนำไปต้ม แล้วเปิดซึ้งเพื่อสูดไอ วันละ 5 ครั้ง

บันไดลิง (กระไดลิง) (Bauhinia scanden L. var. horsfieldii (Miq.) K. & S.S.Larsen วงศ์ Leguminosea-Caesalpinioideae) แก้ดีซ่าน ตัวเหลือง เลือดจาง

ประคำไก่ (Drypetes roxburghii (Wall.) Hurusava วงศ์ Euphorbiaceae) บำรุงธาตุ เจริญธาตุ

ประดงเลือด ยางสีแดง ใบใหญ่ จัดเป็นประเภทมะม่วงเลือดมาก ผลกินไม่ได้

ปออีเก้ง (Pterocymbium tinctorium (Blanco) Merr. วงศ์ Sterculiaceae) ดอกอ่อนนำมาทำแยมใส่หน้าขนม เปลือกต้นจะคาวๆ

พะยอม (Shorea roxburghii G.Don วงศ์ Dipterocarpaceae) แก้ลำไส้อักเสบ บำรุงหัวใจ

พิกุล (Mimusops elengi L. วงศ์ Sapotaceae) แก้ไข้ บำรุงโลหิต

มะดูก (Siphonodon celastrineus Griff. วงศ์ Celastraceae) บำรุงกระดูก แก้เส้นเอ็นพิการ

มะหาด (Artocarpus lakucha Roxb. วงศ์ Moraceae) ฆ่าพยาธิ นำเปลือกต้นมากินกับหมากทำให้ฟันแน่น พยาธิไม่มี

ไม้เช็ดก้นพระร่วง ขับลม รักษาอหิวาต์ไก่ โดยนำไปวางในรางน้ำไก่

ยอเถื่อน (Morinde elliptica Ridl. วงศ์ Rubiaceae) ขับและฟอกโลหิตระดู

ย่านาง (ปู่เจ้าเขาเขียว)  (Tiliacora triandra (Colebr.) Diels วงศ์ Menispermaceae) บำรุงกำลัง แก้ไข้ บำรุงโลหิต

รางจืดเถา (Thunbergia laurifolia Lindl. วงศ์ Thunbergiaceae) ถอนพิษเบื่อเมา แก้ร้อนใน

ราชดัด (Brucea javanica (L.) Merr. วงศ์ Simaroubaceae)

สบู่เลือด (Stephania venosa (Blume) Spreng. วงศ์ Menispermaceae) บำรุงกำลัง บำรุงกำหนัด

สมอไทย (Terminalia chebula Retz. วงศ์ Combretaceae) ยาระบาย ขับเสมหะ

สลักกะพาด (กะหนานปลิง) (Pterospermum acerifolium (L.) Willd. วงศ์ Sterculiaceae) แก้ไข้จับสั่น

สลัดได (Euphorbia antiquorum L. วงศ์ Euphorbiaceae) ยางกัดหูด ยาถ่าย

สะคร้านขาว (Piper sp. วงศ์ Piperaceae) ยอดอ่อนมีกลิ่นหอม รสเผ็ด ใช้ขับลม

สะบ้า (Entada rheedii Spreng.วงศ์ Leguminosae-Mimosoideae) ช่วยเหนี่ยวต้นไม้ ทำให้แสงแดดส่องถึงพื้น สัตว์ป่าใช้ไต่ไปยังต้นไม้ต่างๆ เพื่อหากิน และกินเปลือกไม้แทนน้ำ

หงอนไก่ป่า (หมาตายพักราก) (Rourea minor (Gaertn.) Leenh. วงศ์ Connaraceae) นำใบไปสกัด ทำให้เป็นผง คลุกข้าวให้สุนัขกิน สุนัขจะตายโดยที่อาเจียนออกมาไม่ทัน

อุโลก (ส้มกบ) (Hymenodictylon orixense (Roxb.) Mabb. วงศ์ Rubiaceae) ใช้รักษาโรคเกี่ยวกับการไหลเวียนโลหิต

ฮ่อสะพายควาย (Sphenodessme pentandra Jack วงศ์ Verbenaceae) บำรุงกำลัง

Home Page นี้สร้างเมื่อ กรกฎาคม 2555
กลับไป