กระดอม

ชื่อวิทยาศาสตร์	Gymnopetalum chinensis (Lour.) Merr.
ชื่อพ้อง	Gymnopetalum cochinchinense (Lour.) Kurz
ชื่อวงศ์	ACORACEAE
ชื่อสามัญ
ชื่ออื่นๆ
ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ขี้กาเหลี่ยม ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ, นครราชสีมา ขี้กาลาย น่าน ผักแคบป่า ภาคเหนือ มะนอยจา แม่ฮ่องสอน มะนอยหก, มะนอยหกฟ้า เชียงใหม่ ผักขาว ภาคใต้, นครศรีธรรมราช ดอม
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์	ต้น จัดเป็นไม้เถาเลื้อยลำต้นและมีมือเกาะ มีขน และลำต้นมักเป็นห้าเหลี่ยม มักขึ้นทั่วไปตามที่รกร้าง ขยายพันธุ์ด้วยวิธีการใช้เมล็ด เจริญเติบโตได้ดีในทุกสภาพดินฟ้าอากาศ ชอบดินร่วนและระบายน้ำได้ดี ใบ เป็นใบเดี่ยวเรียงสลับ ลักษณะของใบมีรูปร่างแตกต่างกันออกไป ตั้งแต่รูปไต จนถึงรูปสามเหลี่ยม ห้าเหลี่ยม หรือรูปแฉก ใบเว้าเป็นฟันเลื่อย กว้างประมาณ 3-10 เซนติเมตรและยาวประมาณ 4-10 เซนติเมตร หน้าใบมีขนสากเล็กน้อย โคนใบเว้าลึกเป็นรูปหัวใจ ดอก เป็นแบบแยกเพศอยู่บนต้นเดียวกัน มีใบประดับยาวประมาณ 1.5-2 เซนติเมตร ขอบใบเป็นจักแบบลึกแหลม ดอกเพศผู้ออกเป็นช่อ กลีบเลี้ยงติดกันเป็นหลอดยาว ส่วนปลายแยกเป็นแฉกรูปหอก 5 แฉก กลีบดอก 5 กลีบ มีสีขาว โคนติดกันเล็กน้อย เกสรตัวผู้มี 3 อัน ส่วนดอกเพศเมียจะออกเป็นเดี่ยว ๆ และกลีบเลี้ยงดอกมีลักษณะเหมือนดอกเพศผู้ มีรังไข่ช่อเดียว ยอดเกสรตัวเมียแยกเป็น 3 แฉก กลีบดอกมีขนปกคลุมเล็กน้อย จะบานเมื่อสายและจะเริ่มเฉาเมื่อเจอแสงแดด ผล มีลักษณะของผลคล้ายรูปกระสวยหรือรูปรี แหลมทั้งหัวและท้าย มีความยาวของผลประมาณ 6 เซนติเมตร และมีเส้นรอบวงราว 5-7 เซนติเมตร ผิวสาก มีสันเป็นเหลี่ยมหลายเหลี่ยมรอบผล 10 สันและมีขนเล็กๆปกคลุมอยู่ เนื้อในผลมีสีน้ำตาล ในผลมีเมล็ดลักษณะเป็นรูปรีจำนวนมาก ลักษณะเป็นริ้ว ๆ มีสีน้ำตาลไหม้ และมีกลิ่นฉุน ผลเล็กจะมีสีเขียวและเมื่อแก่จะมีสีเหลืองและค่อยๆเปลี่ยนเป็นสีส้มเมื่อแก่จัด จนกระทั้งเปลี่ยนเป็นสีแดงเมื่อสุก ผลอ่อนแห้งมีสีน้ำตาล
ประโยชน์ทางยา
เมล็ด รับประมานเป็นยาลดไข้ แก้พิษสำแลง เป็นยาถอนพิษจากการกินผลไม้ที่เป็นพิษบางชนิด ถอนพิษจากพืชพิษ ขับน้ำลาย ช่วยย่อยอาหาร ขับน้ำดี บำรุงธาตุ รักษาโรคในการแท้งลูก ผล บำรุงน้ำดี ผลอ่อน รสขมเย็น บำรุงน้ำดี แก้ดีแห้ง ดีฝ่อ ดีเดือด คลั่งเพ้อ คุ้มดีคุ้มร้าย ช่วยเจริญอาหาร แก้สะอึก ดับพิษโลหิต บำรุงมดลูก แก้ไข้ รักษามดลูกหลังการแท้ง หรือการคลอดบุตร แก้มดลูกอักเสบ ถอนพิษผิดสำแดง ต้มน้ำดื่ม บำรุงโลหิต ทั้งห้าส่วน (ราก ลำต้น ใบ ดอก ผล) บำรุงธาตุ เจริญอาหาร ถอนพิษผิดสำแดง แก้ไข้กลับไข้ซ้ำ รักษามดลูกหลังจากการคลอดบุตร เจริญอาหาร บำรุงน้ำดี บำรุงน้ำนม แก้ไข้ แก้ไข้จับสั่น ดับพิษร้อน ใบ รสขม ตำคั้นเอาน้ำหยอดตา แก้ตาอักเสบ รับประทายแก้พิษของลูกสุก แก้พิษบาดทะยัก ราก รสขม ต้มรับประทานแก้ไข้ บำรุงธาตุ ช่วยย่อยอาหาร ดับพิษโลหิต เจริญอาหาร บดผสมน้ำร้อน ทาถูนวดแก้ปวดเมื่อยกล้ามเนื้อและอ่อนล้า
DNA barcode	ตัวอย่าง
รูปภาพ
เอกสารอ้างอิง
ฐานข้อมูลเครื่องยาสมุนไพร คณะเภสัชศาสตร์ มหาวิทยาลัยอุบลราชธานี. กระดอม. สืบค้นเมื่อ 3 กรกฎาคม 2562, จาก http://www.thaicrudedrug.com/main.php?action=viewpage&pid=5 สมุนไพรดอทคอม. กระดอม. สืบค้นเมื่อ 3 กรกฎาคม 2562, จาก https://www.samunpri.com/gallery/%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%94%E0%B8%AD%E0%B8%A1/ สาระเร็ว.com. กระดอม สมุนไพรมีพิษ จริงหรือ?. สืบค้นเมื่อ 3 กรกฎาคม 2562, จาก http://www.xn--03camj5ak4hpc.com/2015/11/16/%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%94%E0%B8%AD%E0%B8%A1-%E0%B8%AA%E0%B8%A1%E0%B8%B8%E0%B8%99%E0%B9%84%E0%B8%9E%E0%B8%A3%E0%B8%A1%E0%B8%B5%E0%B8%9E%E0%B8%B4%E0%B8%A9-%E0%B8%88%E0%B8%A3%E0%B8%B4%E0%B8%87/ เมดไทย. กระดอม สรรพคุณและประโยชน์ของกระดอม 26 ข้อ ! (ลูกกระดอม). สืบค้นเมื่อ 3 กรกฎาคม 2562, จาก https://medthai.com/%E0%B8%81%E0%B8%A3%E0%B8%B0%E0%B8%94%E0%B8%AD%E0%B8%A1/